Bornholm. The sunshine island van Denemarken. De kans dat je ooit van dit eiland hebt gehoord is niet onbestaande. De kans dat je er nog nooit van hebt gehoord, is echter meer aannemelijk. De grootste trekpleister en bekendste naam op dit eiland is zonder enige twijfel het sterrenrestaurant Kadeau. Het is het kleinere broertje van Kadeau in Kopenhagen maar daarom niet minder interessant. Wel iets minder duur. Bornholm is niet enkel een foodwalhalla in Deense wateren, het is ook een plek waar je de stilte nog kan horen en waar je zowel over lange zandstranden kan wandelen als rotsformaties kan overwinnen. De Ouddeense naam is Burgundarholm (of spellingvarianten daarvan), wat “Eiland van de Bourgondiërs betekende.
Bornholm, welkom op het eiland van de Bourgondiërs.

Toegegeven, Bornholm stond niet op mijn lijstje om ooit te bezoeken. Ik zat mee in de groep die er nooit van had gehoord. Ware het niet dat een vriend effectief voor Kadeau werkt en al een hele tijd geleden zijn woonplaats in Brussel inruilde voor eentje op Bornholm. Zonder verwachtingen, zonder iets op te zoeken, zonder plan besloot ik enkele dagen een bezoek te brengen aan het eiland.
Bornholm is op verschillende manieren bereikbaar. Je kan met de auto tot het Duitse Sassnitz rijden waarna een veerboot je in minder dan 4 uur naar het eiland brengt. Het eiland is eveneens per veerboot bereikbaar vanuit Denemarken of Zweden. Of je vliegt op Kopenhagen om daar een aansluitende vlucht te boeken richting Bornholm. Drie keer per dag geraak je zo heen. Of terug. De eerlijkheid gebiedt me wel te zeggen dat een auto (of fiets) een must is op het eiland. Met zo’n 580 vierkante kilometer is het niet het grootste eiland maar de weg van dorp naar dorp wandel je niet zomaar. Ook al heb je hier wel de meeste zonuren van heel Denemarken en is de route een welgekomen afwisselingen van zandstranden, ruige stukken heide, kliffen, loofbossen en naaldbossen.

Een eiland vol Kadeau’s

Bornholm is een eiland dat zijn geheimen niet op het eerste zicht prijs geeft. Het is geen grote stad waar je in het wilde weg op stap kan gaan en uiteindelijk wel op een fijne plek terecht komt. Het is een eiland waar je best met een plan naartoe gaat. Of in mijn geval met lokale gids Gilles Draps. Er vallen veel interessante en mooie plekken te ontdekken als je weet waar je moet zijn. Zo herbergt een op het eerste zicht sjofele strandhut op het fijne zandstrand van Dueodde een wondermooi interieur en alle ingrediënten voor een boeiend sterrenrestaurant: Kadeau. Dé trekpleister van dit eiland.

Vlak voor ik mee aanschuif voor een ‘staff meal’ zie ik iemand vers geplukte Angelica, of engelwortel, inmaken en lees ik op een papiertje vaag een recept met mieren. Na enkele gesprekken wordt het me al snel duidelijk dat hun manier van werken een pure, rauwe stijl heeft die letterlijk en figuurlijk gevoed wordt door het eiland. Deels met kruiden, planten en d(m)ieren die ze daar vinden, deels door hun zelf aangelegde moestuin op enkele 100den meters van het strand. Een huzarenstuk want wie enkele tientallen centimeters diep graaft in de moestuin van Kadeau, zit op/in het strand. Ook hier wordt al snel duidelijk wanneer ik met hoofdtuinier Emiel praat dat er een hele filosofie schuil gaat achter de moestuin. De moestuin dicteert de wet van het restaurant maar het restaurant durft die wet al eens om te buigen.

Zo wordt er vrijwel altijd seizoensgebonden gegeten ongeacht of de plant daar al klaar voor is. Neem nu een braamstruik. Waarom wachten op heerlijk zwarte, zoetzure bramen als je ook al met de eerste braamscheuten, bladeren of de groene braambesjes al een azijn, olie of dessert kan maken? En waarom zou je dat nu opeten als een gefermenteerde versie binnen 2 maanden veel beter is? De regels van de seizoenen worden gerespecteerd en tegelijkertijd op zijn kop gezet. Dit met veel gevoel voor techniek, creativiteit en ambacht. En die techniek, creativiteit en ambacht vind je niet enkel in Kadeau. Ook daarbuiten valt heel wat te ontdekken

Altijd en overal ambacht

Rokerijen, brouwerijen, keramiek, glasblazers, kaasmakers, cidermakers en wijngaarden. Het lijkt wel een eiland gemaakt voor hipsters. Een volgende stop brengt me naar Baltic Sea Glass. Old school glasblazers die je gewoon van je sokken blazen. Ze maken in een handomdraai en een zucht van wat zand en andere componenten een mooi glas, vaas of een heus kunstwerk. Het mooie is dat hun atelier midden in hun showroom is en dat je dus vanop de eerste rij kan zien hoe ze te werk gaan en hoge temperaturen ombuigen tot fragiele glazen. Op het eiland is zelfs een school om de ambacht van glasblazen aan te leren. Al bij al duurt het 15 jaar voor je goed genoeg bent om hiermee echt aan de slag te gaan.

Ook vind je een echte brouwerij op het eiland: Penyllan. De brouwerij is gevestigd in het kleine vissersdorpje Tejn aan de oostkust van het eiland. In de brouwerij is zowel een tapkamer als winkel. Ze hebben ongeveer 1000 m² plek om te brouwen en in hun kelders rijpt meer dan 50.000 liter bier op vat. Bijzonder is dat ze zelf een cultuur hebben gecreëerd die de fermentatie in gang zet op basis van gisten en bacteriën uit eigen tuin. Toepasselijk ‘Garden party’ genoemd. Ze spelen met hout, fruit, bacteriën om een unieke smaak te verkrijgen die ze, indien nodig, blenden met oude of nieuwe jaargangen. Zo proefde ik een fles die een half jaar geleden werd uitgebracht maar al in 2016 werd opgestart: Zoë. Het resultaat van een 1-jarig, 2-jarig en 5 jaar oud bier in een blend met extra touch van oude Chiantivaten. Brood, boter, witte wijn, karamel, aardbei, witte peper,.. Er gebeurt veel in je neus en mond wanneer je hiervan drinkt. Goed nieuws ook voor wie deze brouwerij wilt leren kennen. In november komen ze naar Antwerpen.

Sol over Gudhjem

Of letterlijk vertaald ‘Sun over God’s home’. Dit slaagt zowel op de pittoreske havenstad Gudhjem als op het populaire, lokale gerecht. Sol over Gudhjem is niet meer, maar zeker ook niet minder, dan een mooie, gele eidooier op een gerookte haring afgewerkt met bieslook en rauwe ui. Het gerecht wordt voornamelijk gegeten bij een van de vele rokerijen die het eiland rijk is. Niet enkel zijn er veel commerciële rokerijen, ook wordt geschat dat een groot deel van de bevolking zelf aan de slag gaat met het roken van vis.
Dit gerecht is een goed voorbeeld van de hele foodcultuur op het eiland. Elegant en tegelijk zeer hoog op smaak. Robuust maar tegelijk verfijnd. Het zijn de hoge kliffen in het noorden die ergens halverwege de lange fijne zandstranden van het zuiden ontmoeten. Dat merk je ook in de twee restaurants die ik heb bezocht: Vinøst en Tre Tjenere.

Meer dan gastronomie en ambacht

Wat Bornholmnaars (Bornholmers?) gemeenschappelijk hebben is een lichte vorm van grootheidswaanzin. Veel zaken op het eiland moeten gequantificeerd worden. Bornholm is het eiland met de meeste zonuren van Denemarken, Bornholm heeft het derde grootste woud van Denemarken, de grootse waterval van Denemarken, het fijnste zandstrand ter wereld, het is de enige plek in Denemarken waar je kan klimmen op ruige kliffen,… en ga zo maar verder. Het is allemaal misschien lichtjes overdreven maar er zit zeker ook een grond van waarheid in. Je kan er verdwalen in een groot woud, je kan er prachtige kliffen beklimmen, je kan er heerlijk wegzakken in het fijnste zandstrand ter wereld. Zo vind je op het strand van Dueodde zo’n fijn zand dat het ten tijde van Napoleon gebruikt werd om zandlopers mee te vullen. Allemaal mooi en wel maar een duin beklimmen gemaakt uit het fijnste zand ter wereld voelt als 1 stap vooruit doen en weer 2 achteruit.

Of je kan Hammershus bezoeken, een bijna 1000 jaar oude kasteel ruïne en tevens de grootste kasteel ruïne van Europa (weer die lichte grootheidswaanzin). Op de top van deze heuvel heb je fantastisch uitzicht over Bornholm. Ten noorden van de kasteelruïnes vind je verschillende grote kliffen waar je kunt rotsklimmen. Bovendien is het een eiland waar niet enkel wandelaars maar ook wielrenners hun ding komen doen. Veel goede wegen, veel variatie in uitzichten en de zee altijd dichtbij voor verkoeling. Ook kan je er nog enkele overblijfselen van de tweede wereldoorlog vinden.

Tot mijn grote verbazing is de saunacultuur niet echt een ingeburgerd iets in Denemarken. Koudebaden dan weer wel. Omdat Bornholm dichter bij Zweden ligt dan bij Denemarken, hebben ze wel onder de goede invloed van hun buren enkele prachtige sauna’s op het eiland staan. Zo is er een bunker die pal in de zee tussen de boten staat en die je enkel kan bereiken via een lange pier. Deze bunker doet dienst als sauna en biedt een heerlijk uitzicht over de wijdse zee. 15 minuten sauna, 5 minuten baden in de zee en dat een paar keer op repeat. Plots voel je je een ander mens. De sauna is voor iedereen toegankelijk maar je moet wel iemand kennen met een sleutel. Of indien er al iemand aanwezig is met een sleutel, geraak je ook wel binnen. Eens binnen moet je nog enkele Deense kronen betalen en mag je onbeperkt genieten van de warmte van de sauna en de koude van de Oostzee.

Bornholm is een aanrader voor iedereen om verschillende redenen. Maak er vooral een 4-daagse islandtrip van om gastronomisch te genieten, een mooie wandeling te maken en tegelijk wat ambacht op te snuiven. Voor mij voelde het als een citytrip maar dan de zenvariant. In plaats van op 4 dagen tijd zoveel mogelijk te zien, doen, eten op een normale citytrip, krijg je op een islandstrip naar Bornholm dezelfde soort beleving op kleine schaal. Je gaat alles kunnen zien en doen op 4 dagen zonder dat je afgepeigerd weer naar huis gaat en het gevoel te hebben dat je iets hebt gemist. Het eiland zorgt ook voor een speciale sfeer. Het is niet zo groot dus je loopt regelmatig dezelfde mensen tegen het lijf en in tegenstelling tot mijn verwachtingen zijn Denen best open mensen. Soms wat oppervlakkig maar je maakt er wel makkelijk een praatje mee.

Begin juni is de beste periode om dit eiland te bezoeken. Er is veel zon, frisse avonden die je overleeft met een dikke trui en nog weinig toeristen of Denen van het vasteland die naar hun vakantiehuis afzakken. Bovendien zijn gedurende de weekdagen ook veel mens uit Bornholm zelf werkzaam in Kopenhagen.